Sovyetler Birliği’nin 1979’daki işgali, akabinde iç savaş ve daha sonra 2001 yılında başlayıp 20 yıl süren ABD işgali sırasında Gazne ağır kayıplara uğradı.

YOLLAR MAYINLARLA DELİK DEŞİK

Kabil-Gazne ortasındaki 135 kilometrelik kentler ortası yol, 2001-2021 yılları ortasındaki ABD işgali sırasında Taliban’ın yerleştirdiği mayınlar nedeniyle 400’den fazla noktada tahrip olmuş durumda. Yolda seyreden araçlar bazen 50 metrede bir, patlayıcıların sebep olduğu çukurlar nedeniyle yavaşlamak zorunda kalıyor. Olağan kurallarda arabayla, bir buçuk saatte alınacak yol, kelam konusu tahribat nedeniyle 3 saatte katedilebiliyor.

42 YIL SÜREN SAVAŞLARIN İZLERİ

Yol üzerindeki Sur Pol, Duranay, Salar, Spin Klinik, Detop Daşta, Shash Gav üzere bir grup köylerin de 42 yıl süren savaşlardan ağır hasar aldığı gözleniyor. Meskenlerden kimileri yıkılmış yahut duvarları kurşunlarla delik deşik olmuş.

SAVAŞTAN KALANLAR SERGİLENİYOR

Kentte ayrıyeten, çoğunluğu Ruslardan geriye kalan onlarca tank, zırhlı araç, top ve helikopter kalıntısı Sekafet Caddesi’ndeki açık hava müzesinde sergileniyor. Çocukların oyun bahçesi haline gelen harp kalıntılarının önünde beşerler hatıra fotoğrafı çektiriyor.

Kentin hakim doruğundaki Bala Hisar da on yıllar süren savaşlarda ağır hasar görmüş vaziyette. Miladi 971-1030 yılları ortasında yaşayan Türk sultanlarından Hindistan Fatihi olarak bilinen Gazneli Mahmud’un ikametgahı Bala Hisar’da o periyoda ilişkin kalıntılar da bulunuyor.

Hisarın en üst yerinde sırt sırta yedişer odanın bulunduğu 2 blok yer alıyor. Yakın periyotta yaklaşık 30 odanın çatı gereci olarak kullanılan metal saçların ise sağa sola saçıldığı görülüyor.

BALA HİSAR’DA SOVYETLER’DEN KALMA TANKLAR

Ayrıyeten hisarın güney tarafında tam bir harabe imajı veren on civarında oda kalıntısı yer alıyor. Bu odaların batısında bulunan, namlusunu kentin kuzeybatısına çevirmiş yarısı toprağa gömülü köhne bir Rus tankı dikkati çekiyor.
Tarihi kalenin kuzeyinde nispeten sağlam odalarda Rus-Afgan güçlerinin konakladığına dair belirtiler var. Odaların iç duvarlarından birinde 1965 yılında kurulan periyodun sol örgütlerinden Afganistan Demokratik Halk Partisi’nin sembolleri resmedilmiş. Odaların bir köşesinde kum torbalarından örülmüş bir siper ve alt tarafta 2 Rus savaş kamyoneti (cemse) bulunuyor.

Harabeyi andıran Bala Hisar’ın etrafında Sovyetler Birliği işgalinden kalma 4 top, 2 tank ve bir de konteynır bulunuyor. Civar mahallenin çocukları, Rus toplarını kaldıraç, tank kalıntılarını saklambaç oyununda saklanma yeri olarak kullanıyor.

“İŞGALDEN EVVEL GAZNE, MEDENİYET VE SANAYİ KENTİYDİ”

Gazneli araştırmacı-yazar Niyaz Muhammed Hoşeh, kalkınma yolunda ilerleyen Gazne kentinin 1979 Rus işgali sonrasında ekonomik, tarihi ve kültürel taraftan yıkıma uğradığını belirterek, “Rusların işgalinden evvel Gazne, kalkınma yolunda ilerleyen bir medeniyet ve sanayi kentiydi. Maalesef Rusların işgaliyle ülke genelinde olduğu üzere Gazne’de de ekonomik gelişme bilakis döndü.” dedi.

1979 Rus işgali öncesi kentteki tarihi yerleri görmeye yurt dışından turistlerin geldiğini lisana getiren Hoşeh, “Turistler kentte el emeğiyle yapılan sanat yapıtlarını satın alırlardı. (Rus işgaliyle) Tacirler yok oldu. Beşerler katledildi. 5 bin yıllık tarihe sahip Bala Hisar da bundan ziyan gördü.” sözlerini kullandı.

“İKİ TARAFTAN VURULAN BALAHİSAR, VİRANEYE DÖNDÜ”

Afganistan’da çok kıymetli bir yere sahip tarihi Bala Hisar’ın Sovyetler Birliği’nin kenti işgaliyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını belirten Hoşeh, “Ruslarla mücahitler ortasındaki savaşta füze, savaş uçakları ve toplarla her iki taraftan vurulan Bala Hisar viraneye döndü.” halinde konuştu.

Kabil’in güneybatısında bulunan Gazne vilayetine bağlı Gazne kentinde nüfusun yaklaşık 1 milyon olduğu varsayım ediliyor. Kentte yaşayanların yüzde 60’ını Peştunlar, geri kalan kısmını yarı yarıya Tacik ve Hazaralar oluşturuyor.

Ensonhaber